Historia, kultura i mentalność bałkańska bywa bardzo skomplikowana. By nieco zbliżyć się do Bałkanów i lepiej je poznać, warto spróbować zrozumieć niektóre zjawiska. Pomóc w tym może literatura!
1. Słownik Hazarski, Milorad Pavić
2. Jakbyś kamień jadła, Wojciech Tochman
3. Bukareszt, kurz i krew, Małgorzata Rejmer
Błoto słodsze niż miód, Małgorzata Rejmer
4. Oni nie skrzywdziliby nawet muchy, Slavenka Drakulić
5. Kraj, gdzie się nie umiera, Ornela Vorpsi
Ręka, której nie kąsasz, Ornela Vorpsi
Słownik Hazarski to książka nietypowa, którą się uwielbia i na którą patrzy się z zachwytem, lub której fenomenu wcale się nie rozumie, wzrusza się ramionami i odkłada. Nie ze względu na treść. Książka naprawdę ma formę słownika! Słownika z dużą liczbą długich haseł, niejako miniopowiadań, a każde z nich ma odnośniki, przekierowujące do kolejnych ze słownikowych definicji. I w ten sposób, za każdym razem, wybierając inne odsyłacze, można przeczytać odmienną historię. Książka, którą można czytać latami! Zaczynając od końca, wychodzi niezły kryminał. Idąc po kolei, to książka historyczna, przepełniona mitami. Ja ją uwielbiam. Jestem zafascynowana jej formą, dokładnością i stylem!
Jakbyś kamień jadła, to całkiem inna historia. Historia polskiej archeolog Ewy Klonowski, która na podstawie szczątków zwłok, odkrywa historię zabitych w Bośni i Hercegowinie, kompletuje ich ciała, oddając czekającym rodzinom. Opowieść o kobietach, o żonach, matkach, córkach. Absolutnie niesamowity, smutny, ale zadziwiający reportaż. A co więcej! Podczas mojej praktyki w Dubrowniku, pracowałam z doktorantką archeologii Mirną, której promotor pracował z panią Ewą Klonowski! Nie poznałam go osobiście, ale ze względu na opowieści Mirny, cała ta historia powróciła do mnie na nowo...
Nie będę opisywać wszystkich książek. Jest ich zdecydowanie zbyt wiele! Reportaże Rejmer są bolesne, ale prawdziwe. Bardzo prawdziwe, dosłowne, realistyczne. Oni nie skrzywdziliby nawet muchy to portrety zbrodniarzy wojennych sądzonych w Hadze za zbrodnie przeciwko ludzkości. Często opowieści o ich codziennym, przedwojennym życiu, o tym że ci którzy gwałcili w czasie wojny, byli dobrymi ojcami dla swoich córek, a ci którzy zabijali, pomagali wcześniej swoim sąsiadom, którzy byli innego wyznania. O tym, że byli dobrzy i nie skrzywdziliby nawet muchy, ale przyszła wojna i wszystko zmieniła...
Ornela Vorpsi to albańska pisarka. Dwie wspomniane książki są bardzo krótkie, ale swą dosłownością w pewien sposób można porównać ja z twórczością Rejmer. To całkiem inny rodzaj literatury, inny styl, ale w obu widoczna jest dosłowności realiów komunistycznego życia. Swą prostotą połączoną z dosłownością, wpisuje się na listę książek, które zmieniły moje postrzeganie Bałkanów.
Chcąc zrozumieć Bałkany, warto zapoznać się z książkami z sekcji WAŻNE. Literatury Bałkanów często budowane są wokół tematu wojny, ale także stereotypu - stereotypu Bałkanów. Rozwój bałkańskich uprzedzeń oraz manipulację historią tego regionu pomaga zrozumieć Maria Todorova (w sposób bardzo poważny i uniwersytecki) oraz Božidar Jezernik, którego Dzika Europa jest już klasykiem. Przyjemnym, zaskakującym, często zabawnym.
Most na Drinie to chyba najbardziej znana bałkańska powieść, jedynego postjugosłowiańskiego noblisty w dziedzinie literatury. Odnosząca się do Bośni w czasach tureckich. A czasy tureckie to właśnie to, co do dziś ma odbicie w tamtejszej kulturze. Nie da się zrozumieć historii Serbii, bez zapoznania się z kosowskim mitem, który jasno wyjaśnia i opisuje Čolović w swoich esejach. Czarnogórcy upatrują podstaw swojej państwowości i odrębności narodowej na podstawie Górskiego Wieńca, a Pod jarzmem będąca interesującą raczej dla pasjonatów Półwyspu, niż przeciętnych czytelników, jest niezwykle ważna dla historii bułgarskiej i tożsamości narodowej, także odnosząc się do jarzma tureckiego. Długo zastanawiałam się nad klasykiem chorwackim. Padło na Osmana, bo to chorwacka epopeja. Uzupełnieniem tych dzieł i esejów Čolovicia, może być Kultura Kłamstwa Ugrešic analizująca bałkańskie (i nie tylko bałkańskie) nacjonalizmy.
Dalsza kolejność dzieł jest przypadkowa. Nie ma tu autorów tureckich i greckich, są odniesienia do Rumunii, ale niezbyt liczne. Mało jest Bułgarii, bo nie jestem specjalistką na temat tego kraju. Trudno także odnieść się do literatury Macedonii Północnej - na liście jest tylko trzech autorów macedońskich: L. Dimkovska, B. Minevski i E. Lafazoanovski. Z autorów albańskich, warto zwrócić uwagę na twórczość Ismaila Kadare - od wielu lat mówi się, że jest realnym kandydatem do nagrody Nobla. Dla mnie jego twórczość podszyta jest stereotypem, nie do końca do mnie przemawia, choć z dużym zainteresowaniem czytałam Pałac snów i Akta sprawy H.
II. WAŻNE - to co pomoże zrozumieć Bałkany
1. Bałkany wyobrażone, Maria Todorova
2. Dzika Europa. Bałkany w oczach zachodnich podróżników, Božidar Jezernik
3. Most na Drinie, Ivo Andrić
4. Cykl Kosowski (Serbia)
5. Górski wieniec, Petar II Petrović Njegoš (Czarnogóra)
6. Osman, Ivan Gundulić (Chorwacja)
7. Pod jarzmem, Ivan Vazov (Bułgaria)
8. Kultura kłamstwa, Dubravka Ugrešić
9. Polityka symboli. Eseje o antropologii politycznej, Ivan Čolović
10. Bałkany terror kultury. Wybór esejów, Ivan Čolović
III. POZOSTAŁE
Lekkie:
11. Chwila na miłość, Joanna Stovrag
12. Bułgaria. Złoto i rakija, Magdalena Genow
13. Zapach deszczu na Bałkanach, Gordana Kuić
14. Niepamięć, Jolanta Kosowska
15. Chorwacka przystań, Anna Karpińska
16. Azyl, Izabela Sowa
17. Gdy zakwitną poziomki, Agnieszka Walczak-Chojecka
18. Gdzie ja jestem w tej historii?, Emir Kusturica
19. Non-Oui, Lidija Dimkovska
20. Powieść o śmierci galerii, Miroslav Josić Višnjić
21. Kobieta na kamieniu, Ivo Andrić
22. Wakacje na południu, Ivo Andrić
23. Czas cudów, Borislav Pekić
SAGI:
24. Saga Bałkańska, Agnieszka Walczak-Chojecka (Nie czas na miłość, Nie czas na zapomnienie, Nie czas na pożegnanie)
25. Szukaj mnie wśród lawendy, Agnieszka Lingas-Łoniewska
MNIEJ LEKKIE, często (ale nie zawsze!) z konfliktem i wojną w tle:
26. Pozdrowienia z Serbii, Aleksander Zograf (komiks)
27. Strefa bezpieczeństwa Goražde, Joe Sacco (komiks)
28. Przeklęte podwórze, Ivo Andrić
29. Konsulowie ich cesarskich mości, Ivo Andrić
30. Amerykański fikcjonarz, Dubravka Ugrešić
31. Muzeum bezwarunkowej kapitulacji, Dubravka Ugrešić
32. Ucho, gardło, nóż, Vedrana Rudan
33. Naga wyspa. Gułag Tity, Božidar Jezernik
34. Wołga, Wołga, Miljenko Jergović
35. Srda śpiewa o zmierzchu w Zielone Świątki, Miljenko Jergović
36. Ruta Tannenbaum, Miljenko Jergović
37. Zaprzysiężona Dziewica, Elvira Dones
38. Adriatyk. Miejsca, ludzie, historie, Uwe Rada
39. Celovnik, Blaže Minevski
40. Brewiarz śródziemnomorski, Matvejević Predrag
41. Koczownicy, Nenad Veličković
42. Wędrówki, Miloš Crnjanski
43. Pocztówki z grobu, Emir Suljagić
44. Zapiski pewnej Anny, Kapor Momo
45. Blokada Belgradu, Kapor Momo
46. Hrapeszko, Ermis Lafazanovski
47. Pułapka na myszy Walta Disneya, Zoran Ferić
48. Brewiarz śródziemnomorski, Predrag Matvejević
49. Bohater na ośle, Miodrag Bulatović
50. Ogród, popiół, Danilo Kiš
51. Klepsydra, Danilo Kiš
52. Grobowiec dla Borysa Dawidowicza, Danilo Kiš
53. Czerwony kogut leci wprost do nieba, Miodrag Bulatović
54. Pod pokładem, Vladimir Arsenijević
55. Rola mojej rodziny w światowej rewolucji, Bora Ćosić
56. Kompromis. 13 opowiadań albańskich, Ylljet Aliçka
57. Krótki podręcznik przekraczania granic, Gazmend
Kapllani
58. W bałkańskim kociołku, Bożena Iliev
59. Bałkańskie upiory. Podróż przez historię, Robert
David Kaplan
60. Granica. Na krawędzi Europy, Kapka Kassabova
61. Psia skóra, Fatos Kongoli
62. Baj
Ganio, Aleko Konstantinow
63. Ci dwaj mężczyźni, Slobodan Selenić
64. Zabójstwo z premedytacją, Slobodan Selenić
65. Bohater na ośle, Miodrag Bulatović
66. Derwisz i śmierć, Meša Selimović
67. Plac wolności, Pavao Pavličić
68. Krew za krew, Ismail Kadare
69. Ślepy ferman: trzy mikropowieści, Ismail Kadare
70. Pałac snów, Isamil Kadare
71. Akta spawy H, Ismail Kadare
72. Kadisz, modlitwa za umarłych, Isak Samokovlija
73. Jadąc do Babadag, Andrzej Stasiuk
74. Sarajewo. Rany są nadal zbyt głębokie, Hervé Ghesquière
75. Umierający Europejczycy, Karl Markus Gauss
76. Wiolonczelista z Sarajewa, Steven Galloway
77. Bałkany. Raport z polskich misji, Grzegorz Kaliciak
78. W oblężeniu. Życie pod ostrzałem na sarajewskiej ulicy, Barbara Demick
79. Zakopać maszynę do pisania. Dzieciństwo pod okiem Securitate, Carmen Bugan
80. Powtórnie narodzony, Margaret Mazzantini
81. Bałkański szkicownik, Mariola Mikołajczak
82. Jugosławia. Rozsypana układanka, Beata i Paweł Pomykalscy
83. Jestem komunistyczną babą!, Dan Lungu
84. Godzina Herdera. O Serbach, Chorwatach i idei jugosłowiańskiej, Joanna Rapacka
85. Chorwacja. Przewodnik historyczny, Sławomir Koper
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz